Morgen verschijnt in het Duitse gerenommeerde dagblad Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) een uitgebreid artikel van journalist Hans-Christian Rößler over de wooncrisis op Mallorca. De titel van het stuk, “Bleibt zu Hause!”, laat niets aan de verbeelding over: toeristen worden verantwoordelijk gehouden voor de steeds moeilijkere leefomstandigheden van de lokale bevolking. Het tekort aan betaalbare woningen is schrijnend en de situatie escaleert verder.
Dakloosheid neemt toe in Palma
Op de stadskaart van Palma verschijnen steeds meer rode stippen: plekken waar daklozen zich vestigen. In totaal zouden er meer dan 1000 mensen in en rond Palma in tenten, onder bruggen of in oude verlaten gebouwen wonen. Zelfs een verlaten gevangenis uit de Franco-tijd aan de weg naar Valldemossa en Sóller wordt bewoond door daklozen, simpelweg omdat ze nergens anders heen kunnen. Hun aantal wordt geschat tussen de 60 en 200 mensen.
De situatie is nijpend. De groep “sin techo” (daklozen) is in korte tijd verdrievoudigd en op steeds meer plekken duiken noodoplossingen op. Opvallend is het groeiende aantal woonwagens langs de straten, die niet door vakantiegangers worden gebruikt, maar als noodwoningen voor de lokale bevolking dienen. In Palma werden eerder dit jaar daklozen zelfs verdreven van een uitzichtpunt bij een vijfsterrenhotel en een jachthaven.
Exploderende huizenprijzen en een tekort aan sociale woningen
Volgens het artikel in de FAZ is het tekort aan betaalbare woningen gigantisch. 91.000 extra woningen zijn nodig om de situatie enigszins te verlichten, maar de conservatieve regionale regering heeft tot nu toe slechts plannen voor 5000 nieuwe woningen gepresenteerd. Zelfs de regering geeft toe dat dit slechts een eerste stap is.
Daarnaast nemen huisbezettingen (“okupas”) sterk toe. In Palma zijn inmiddels minstens 400 panden illegaal bezet. In Port d’Alcúdia moest onlangs een privaat ontruimingsbedrijf ingrijpen om een flatgebouw te ontruimen waarin 150 gezinnen waren ingetrokken. Velen hadden werk, maar verdienden te weinig om een woning te kunnen betalen. In januari werd ook een bezetting van een hotel in Cala Bona gestopt.
Groeiende protesten tegen massatoerisme
De frustratie onder de Mallorquiners groeit. Twee grote protesten vorig jaar lieten al tienduizenden demonstranten de straat op gaan. Op spandoeken stonden teksten als “Wonen is een recht, geen luxe” en “Elke Airbnb betekent een gezin zonder woning”. Dit weekend hebben zes activistische groepen een brandbrief naar toeristen gestuurd met de oproep: “We hebben geen extra toeristen nodig. Jullie zijn de oorzaak van ons probleem. Het is genoeg. Blijf thuis!”
De protestgroep “Menys turisme, més vida” (Minder toerisme, meer leven) ziet de Regionale Regering van de Balearen als mede-verantwoordelijk voor het probleem. Ooit was kritiek op toerisme een taboe, maar zelfs conservatieve politici geven nu toe dat de grenzen zijn bereikt. Zo zegt Tourismeminister Jaume Bauzà in de FAZ: “We moeten stoppen met kwantitatieve groei en inzetten op kwaliteit.”
Strengere controles en boetes voor illegale vakantieverhuur
Ondanks alle kritiek blijft het aantal toeristen stijgen. Vorig jaar bezochten 18 miljoen mensen Mallorca, en binnenkort kunnen dat er 20 miljoen worden. Daarom heeft de overheid extra toerisme-inspecteurs aangesteld om illegale vakantieverhuur aan te pakken. Naar schatting zijn er op Mallorca 7000 illegale vakantieappartementen.
Om dit te bestrijden dreigt de Balearische overheid nu met boetes tot 500.000 euro en wil het de uitgifte van nieuwe vakantieverhuurvergunningen in appartementencomplexen stoppen. Maar de regering mist een parlementaire meerderheid sinds de rechtse partij Vox haar steun aan de PP-regering heeft ingetrokken.
Lokale economie en vastgoedmarkt onder druk
De vastgoedprijzen op Mallorca zijn inmiddels hoger dan in Madrid en Barcelona. Voor een appartement onder de 100.000 euro is de kans groot dat het bezet wordt door “okupas”. Ook rijke buitenlanders dragen bij aan de prijsstijging: vorig jaar werd een derde van alle huizen door niet-Spanjaarden gekocht, waarvan Duitsers de grootste groep vormen.
Volgens Daniel Arenas, voorzitter van de makelaarsvereniging ABINI, spelen echter ook andere factoren mee. De bevolking op de Balearen is in de afgelopen decennia bijna verdubbeld, terwijl het aantal nieuwe woningen juist is afgenomen. Bauland is schaars en een middenklassegezin kan zich nauwelijks nog een woning veroorloven.
Wat brengt de toekomst?
In het FAZ-artikel wordt een somber beeld geschetst van de toekomst. Voor lokale bewoners zonder eigen woning worden de Balearen onbetaalbaar. Steeds meer mensen verlaten het eiland omdat ze de huur niet meer kunnen opbrengen. Zelfs Mallorcaanse gepensioneerden trekken weg, terwijl Duitse pensionado’s hier juist een nieuwe levensfase beginnen.
Actiegroepen en sociale organisaties proberen de trend te keren, maar zonder drastische ingrepen lijkt de situatie niet te verbeteren. Zoals activiste Margalida Ramis uit de protestgroep Menys turisme, més vida het stelt: “De pandemie heeft ons laten zien dat het krankzinnig is om volledig afhankelijk te zijn van toerisme. We moeten ingrijpen.”
Ondertussen blijft de vastgoedmarkt exploderen en hangt de vraag boven de markt: wanneer wordt wonen op Mallorca onbetaalbaar voor de eigen inwoners?
