Last updated on mei 20th, 2023 at 06:58 pm
Uitgave 13, augustus 2002
Regelmatig worden we door de media opgeschrikt met berichten over de gevreesde legionella-ziekte. De afgelopen dagen is in de Britse pers veel melding gemaakt van nieuwe gevallen in Noord-Engeland. Gevolg daar weer van is dat ik in de praktijk veel vragen krijg hierover, zodat het zinnig lijkt om deze aflevering van “spreekuur” hieraan te besteden. Hoewel in de media meestal veel aandacht aan de ziekte wordt besteed, betreft het meestal geïsoleerde gevallen.
De legionella bacterie is de veroorzaker van de zogenaamde “veteranenziekte”, een ernstige vorm van longontsteking, met nog altijd in ongeveer vijf procent van de gevallen een fatale afloop. Anderzijds kunnen mensen met de bacterie geïnfecteerd raken zonder ziek te worden, of slechts in een milde vorm.
De ziekte stak voor het eerst zijn kop op in 1976 in Amerika. Vier procent van de deelnemers aan een oudstrijders bijeenkomst in Philadelphia werd ziek, en 16 procent van de zieken overleed. Aanvankelijk kon geen verwekker worden aangetoond, en men verdacht zelfs de Russen in het kader van de toen nog heersende “koude oorlog” ! Door een unieke samenwerking tussen epidemiologen, artsen en bacteriologen kon echter in recordtijd worden vastgesteld dat het hier een tot dusver onbekende bacterie betrof, die naar de oud-strijders vernoemd werd: legionella pneumophilia oftewel de “veteranen-bacterie”.
Deze bacterie leeft in de grond, blijkt lang te kunnen overleven in water, en is ook een natuurlijke bewoner van rivieren en meren. Besmetting vindt vooral plaats door inademing van damp van besmet water, of door inhalering van waterdruppels. De bacteriën moeten dus worden ingeademd alvorens ziekte te kunnen veroorzaken. Er zijn geen aanwijzingen dat de bacteriën van mens op mens kunnen worden overgebracht, door bijvoorbeeld aanhoesten of –niezen.
Met name rokers of mensen die lijden aan chronische longziekten als astma of chronische bronchitis lopen extra risico, omdat bij hen de natuurlijke afweer- mechanismen in de luchtwegen minder goed functioneren. Ook patiënten die medicijnen slikken die de afweer onderdrukken (bv na een orgaantransplantatie) of met ziekten die het immuunsysteem beïnvloeden lopen een groter risico op besmetting en ziekte.
De voornaamste besmettingsbronnen zijn watersdistributie systemen van grote gebouwen. Verder kunnen de bacteriën worden verspreid door nietmachines, bevochtigings-installaties, bubbelbaden en warme bronnen. Huishoudelijke air-conditiong-systemen lijken geen verspreidingsbron. Aanvankelijk was dit de vermeende bron tijdens de veteranen bijeenkomst in Philadelphia, maar later bleek het water in het hotel waar de oud-strijders verbleven de oorzaak van besmetting te zijn. Goed onderhoud van grote watersystemen en –installaties is dan ook de belangrijkste preventieve maatregel.
De incubatietijd (dwz de tijd tussen het inademen van de bacterie en het optreden van ziekteverschijnselen) bedraagt 2 tot 10 dagen. De ziekte begint met een griepachtig beeld: Moeheid, zwaktegevoel, hoge koorts (vaak over de 39,5ºC), gecombineerd met spier- en hoofdpijn. Hoesten kan het eerste teken zijn dat de longen zijn aangedaan, gevolgd door ademnood en pijn op de borst. Vaak zijn er ook symptomen van het spijsverteringssysteem: Buikpijn, misselijkheid en braken, en diarree vaak met bloed bij de ontlasting.
Bij een voorheen goed gezonde patiënt is de prognose, mits met de juiste antibiotica behandeld, zeer gunstig.
Eva Raaff