Last updated on mei 20th, 2023 at 06:49 pm
Onderstaande bijdrage verscheen in mei 2006 in de gedrukte uitgave nr. 55 van Mallorca Vandaag
“Ik voel me overal thuis ”
Op bezoek bij de kunstenares Violetta Jesse de Jansen in Cala Rajada
Van 13 t/m 16 april organiseerde de Zweed Wilhelm Tham voor de tweede keer “La Arte Visita”. Tijdens deze periode kunnen geïnteresseerden de kunstenaar thuis bezoeken. Op de lijst met deelnemende kunstenaars troffen wij de naam Violetta Jesse de Jansen uit Cala Ratjada aan. Achter haar naam stond als nationaliteit NL vermeld, dus belden wij haar op. “Puedo hablar en Holandes”, vroeg ik nadat ze mij had verteld dat ze inderdaad de Nederlandse nationaliteit bezit. “No, lo siento”, was het antwoord. Des te meer reden voor een gesprek! Een week later zaten we met een kop thee in haar huis, nabij de vuurtoren van Cala Ratjada.
U heeft de Nederlandse nationaliteit en we kunnen geen Nederlands met elkaar spreken?
Ja, ik heb de Nederlandse nationaliteit. Mijn ouders hebben elkaar ontmoet op Mallorca. Dat was eind jaren 50. Mijn moeder is Spaanse, uit Albacete, en mijn vader is Nederlander. Toen hij jong was is hij uit Nederland weggegaan, bouwde zelf een zeilboot en is naar de Middellandse Zee gevaren. Hij werkte toen in Palma in een hotel en leerde hier de omgeving kennen. Zo heeft hij mijn moeder ontmoet, die zich tijdens de burgeroorlog op Mallorca verstopte.
Het was de tijd van Franco. Hier op Mallorca had je nog een trein, geen auto’s, misschien 10 auto’s op het hele eiland. Mijn ouders zijn op Mallorca getrouwd. Daarna is mijn moeder bij mijn vader aan boord gegaan, op reis over de Middellandse Zee. Het was een tamelijk grote boot, die ook gecharterd werd. In die tijd kon alleen iemand met veel geld een boot charteren. Als matrozen hadden we enkel en alleen kunstenaars aan boord. Die kunstenaars hadden werk nodig om te overleven en materiaal te kopen. Men had ze dan voorbereid en ze uitgelegd hoe alles werkt. Dus ik ben opgegroeid op een boot met kunstenaars, met beeldhouwers en schilders. Ik ben tijdens een reis van mijn ouders in Frankrijk, in Cann, geboren. We zijn door heel Europa gereisd, ik heb in vele landen geleefd en ben wat dat betreft heel flexibel.
Hoe ging dat dan met de school?
Je ging altijd weer naar een nieuwe school in een nieuw land met een nieuwe taal. Als kind leer je de taal dan snel.
Geen Nederlands geleerd?
Nee, mijn vader vond het Nederlands zo afschuwelijk. Hij vond het Frans en Spaans veel mooier. Bovendien wilde hij uit Nederland weg, had hij een afkeer. Hij was kunstenaar en creatief en juist dat werd in het Nederland van de jaren 50 niet geaccepteerd. Toen ik in de pubertijd zat zijn we weer teruggekomen op Mallorca. Daar heb ik mijn man ontmoet en zijn we terug gegaan naar Duitsland.
Een Spaanse man?
Nee, een Nederlander. Hij is in Duitsland geboren met een Nederlandse vader en een Duitse moeder. Daarom zijn onze kinderen Nederlands. Dat zit zo: ieder kind dat van een Nederlandse man komt heeft de Nederlandse nationaliteit. Daarom ben ik geen Française, geen Spaanse, maar een Nederlandse.
Hoe was het in Duitsland?
In Duitsland heb ik natuurgeneeskunde gestudeerd. Aansluitend heb ik mijn kinderen gekregen en die zijn op de Waldorf (red. in Nederland beter bekend als Vrije School) kleuterschool gegaan. In Nederland zijn ook veel van deze Rudolf Steiner scholen. Dat onderwijs had me zo gefascineerd, dat ik daar ook gestudeerd heb. Ik heb dus een pedagogische opleiding gehad tot Waldorf pedagoge. In die tijd heb ik jarenlang op kleuterscholen gewerkt en ook samen met anderen scholen opgebouwd. In die periode is mijn passie voor wol ontstaan en daarmee werden ook mijn schilderijen geboren. Die zijn met woldraadjes gemaakt, maar niet gevilt.
Bij vilten wordt wol in natte toestand met zeep en heet water bewerkt. Dan wordt het een stuk harde stof zoals een tapijt. Daarmee kun je hele mooie schilderijen maken. Mijn techniek is heel anders. Het is met wol, maar op elkaar gelegd. Die fijne delen leg ik op een stuk stof, laag voor laag, alsof ik er aquarellen in schilder. Dan ontstaat ook diepte, ontstaan er kleuren. Hier zie je voorbeelden hangen van de wolschilderijen. De schapenwol wordt gereinigd, gekamd. Dan wordt ze in verschillende kleuren geverfd. Alle verschillende stukjes wol heb ik dan hier liggen en de stukjes die ik nodig heb, die gebruik ik. Het is heel sensibel werk. Je moet de tijd er voor nemen, de rust hebben, het is meditatief. En dan ontstaan verschillende beelden.
Is de wol van Mallorcaanse schapen?
Helaas is de wol van de schapen op Mallorca niet goed genoeg. Ik heb merinoschapen nodig. Dus ik ga naar Duitsland, koop daar de wol, deels ongeverfd en verf het hier met natuurlijke producten. Of ik koop al geverfde producten in Duitsland. Jammer, want anders zouden het echte Mallorcaanse schilderijen zijn.
Deze techniek is waarschijnlijk vrij uniek?
Tot nu toe ben ik de enige in Spanje die op deze manier werkt. In Duitsland ken ik niemand. Het is een techniek die ik mezelf heb aangeleerd. Het is iets unieks en nu heb ik de grote mogelijkheid om het ook aan het publiek te laten zien. Dat komt door La ArteVisita en Wilhelm Tham, een hele aardige man met een hart voor kunst.
Hoe werkt zo’n evenement als La Arte Visita? Moet je je daarvoor aanmelden?
De heer Tham doet dit nu voor de tweede keer en hij zoekt talenten, bezoekt ze en bekijkt de kunstwerken. Dan maakt hij een contract met de kunstenaar. Zoals dit jaar om twee exposities te houden. Men heeft dan 3 gemeenschappelijke exposities waar iedere kunstenaar 1 schilderij ophangt. Het publiek kan dan alles bekijken en zien welke kunstenaar ze bijvoorbeeld graag zouden willen bezoeken. Dan heb je 4 dagen waar je over het hele eiland de kunstenaars bezoekt. Zeer interessant. Ik had in die 4 dagen 30 bezoekers. Dat is veel, omdat ik zeer afgelegen woon en in Cala Ratjada de enige ben. Op die manier heb ik ook reclame kunnen maken voor mijn werk. Veel mensen hebben mij toen ook gevraagd, wat voor een boodschap heeft jouw kunst?
Dat wilde ik eigenlijk ook vragen.
De mensen er aan te herinneren hoe mooi de wereld is. Ik maak natuurschilderijen, maar altijd de schoonheid ervan. Dat de mensen weten dat er niet alleen geweld en oorlog en vogelgriep is, maar dat het de moeite waard is om voor het mooie in het leven te strijden. Daarom wil ik de mensen blij maken, blij maken met kleuren en mooie dingen. Er zijn genoeg kunstenaars die er zijn om kritisch te schilderen, politiek, en dat is ook goed. Maar ik geef liever het optimisme verder. Het is de moeite waard om te leven, kijk maar hoe mooi deze bloem bijvoorbeeld is.
Hoe werkt u? Iedere dag of alleen als er inspiratie is?
Ik werk iedere dag. Ja, zoals naar het werk gaan. Het is hard werken. Niet dat je zegt “vandaag heb ik geen inspiratie, vandaag doe ik niks”. Nee, het is werken en je telkens weer verbeteren. Je merkt dat je van schilderij tot schilderij beter wordt, de techniek beter beheerst.
U geeft ook kunstcursussen voor kinderen?
Ja, in de zomer organiseer ik ook cursussen voor kinderen. Ik heb al 3 jaar een groep kinderen en die groep ontwikkelt zich echt heel goed. Ze kunnen nu zelfstandig uit zomaar niets, iets moois maken. En dat was ook mijn doel. De fantasie laten leven. Uit iets iets moois maken. Dat zijn kinderen die normaal gesproken een gameboy hebben, televisie kijken of achter de computer zitten. In die drie jaar is er een nieuwe horizon voor die kinderen ontstaan. Het zijn allemaal kinderen van buitenlandse ouders. Zeer zelden heb ik Spaanse kinderen. Veel Spaanse ouders hebben hun kinderen liever bij judo, voetbal, misschien ballet bij een meisje, maar dat artistieke is niet zo belangrijk. Maar in mijn ogen is het wel heel belangrijk.
Zijn er ook Waldorf scholen in Spanje?
Er is maar één Waldorf school in Spanje en die staat in Madrid. Het is dan ook heel moeilijk om die Waldorf pedagogiek in Spanje verder te geven. In Italië zijn er weer heel veel, in Portugal, in Frankrijk, maar Spanje niet. Kleuterscholen wel. In Binisalem is bijvoorbeeld een Waldorf kleuterschool. In Barcelona twee, in Valencia één.
Is er een band met Nederland?
Mijn man is Nederlander, maar heeft geen familie meer. Ik wel. De broers van mijn vader en alle neven en nichten. Ik voel me heel erg thuis als ik in Nederland ben. Amsterdam is mijn stad. Daar woont mijn hele familie en ik vind die stad heel mooi. Als ik nog een keer zou moeten verhuizen, dan naar Amsterdam. Een stad waar jong en oud gelijk zijn, waar een ouder iemand dezelfde kleren draagt als een jonger iemand, waar alle nationaliteiten samen zijn. Dat met die verschillende nationaliteiten is daar nu ook veranderd en er is helaas meer racisme.
Hoe voel u zich nu? Een Duitse, een Spaanse, een Nederlandse?
Van gevoel voel ik me een Europese, voel ik me overal thuis. Maar de nostalgie brengt me naar Nederland. Maar met de taal…Spaans is mijn moedertaal en daar voel ik me ook thuis. Ik wilde ook terug naar huis, naar Spanje. Dat moederlijke is dus Spanje. Maar thuis voel ik me ook in Amsterdam. Dus niet Nederland, maar Amsterdam.
U verstaat geen woord Nederlands?
Toch. Ik versta alles. Ik praatte veel met mijn oma, dat was ook een hele sterke persoonlijkheid. Mijn oma had in de 2e Wereldoorlog 20 of 40 Joden verstopt, dat was toen zeer gevaarlijk. Iedere dag was ze met haar fiets onderweg om die mensen ook te kunnen verzorgen. Door al die verhalen die mijn oma verteld heeft en mijn oom, daardoor is er zo’n band met Amsterdam ontstaan.
Contact met andere kunstenaars?
Ja, heel veel. We zijn een groep van meerdere kunstenaars die elkaar regelmatig ontmoeten en ook over kunst praten. Bepaalde kritische thema’s worden besproken. Daardoor hebben we ook ideeën om gezamenlijk over te schilderen. Bij een Nederlandse vriendin die ik heb, die ook kunstenares is, willen we graag een grote expositie maken. Met een bepaald thema, en daar werken we nu aan.
Kan ik u idealistisch noemen?
Idealistisch en filosofisch. We willen een boodschap meegeven. Zo van “kijk eens”. Veel mensen zeggen, ben je gek? Waarom verkoop je dat zo goedkoop? Maar ik wil iemand blij maken en er niet rijk van worden. Het is leuk als ik een schilderij voor 2.000 euro kan verkopen.
Is kunst voor de elite?
Kunst is voor iedereen. Als ik dan een bouwvakker zie die zegt “goh wat mooi, maar zoiets kan ik me zeker niet veroorloven”, dan vraag ik, vind je het echt heel mooi. En ja, dan geef ik soms wel eens beelden weg. Of vaak zeg ik, ach, 200 euro. Dan weet ik, ik heb iets goeds gedaan, die mensen hebben er lange tijd plezier van. Wat trouwens interessant is, is een galerie die ik in Palma heb ontdekt. Zij geven de mogelijkheid dat mensen een schilderij kunnen kopen en op afbetaling kunnen financieren. Dat vind ik zeer interessant, want kunst is voor iedereen.
Tekst: Allard van Gent
Deze bijdrage staat ook in het boek “Mallorca Vandaag 2001 – 2006”, online verkrijgbaar in Nederland en Spanje.