Last updated on mei 20th, 2023 at 06:58 pm
Uitgave 7, februari 2002
Hartkloppingen, pijn of een beklemmend gevoel op de borst, ademnood en duizeligheid. Een combinatie van symptomen om zelfs de meest nuchtere persoon de schrik aan te jagen.
Gelukkig gaat het bij bovenbeschreven patroon in de meeste gevallen niet om een hart probleem, maar om een hyperventilatie aanval (hierbij moet echter worden opgemerkt dat pijn op de borst een klacht is die altijd verder moet worden uitgezocht). Helaas wordt hyperventilatie door veel patiënten beschouwd als een diagnose die gesteld wordt omdat de arts de gepresenteerde klachten niet serieus neemt. Een hyperventilatie aanval is voor de betrokkene echter een zeer angstige ervaring. Geschat wordt dat ongeveer 10 tot 20 % (!) van alle mensen één- of meerdere malen in zijn leven een hyperventilatie aanval doormaakt.
Het woord geeft het al aan: Hyperventilatie (hyper=overmatig; ventilatie=uitwisseling van lucht), betekent een verkeerd adempatroon. Er bestaat momenteel wat discussie hierover, maar dit is in de medische wereld nog steeds de geaccepteerde theorie. De theorieën lopen verder wat uiteen over de vraag of het enerzijds een te snel en/of te diep ademen betreft, of om een te snel en juist oppervlakkig adempatroon.
Zoals u waarschijnlijk weet, ademt u bij het inademen zuurstof in, hetgeen uw lichaam nodig heeft voor de stofwisseling. De uitademinglucht daarentegen, bevat een hoge concentratie kooldioxide, het eind-/afvalproduct van de celstofwisseling. Wanneer u hyperventileert, ademt u natuurlijk méér zuurstof in, maar daarvan krijgt u over het algemeen geen last. De problemen zijn vermoedelijk het gevolg van het feit dat u teveel kooldioxide uitademt. Wanneer het kooldioxide gehalte in het bloed daalt, daalt namelijk ook de zuurgraad van het bloed. Het gevolg hiervan is dat de bloedvaten zich samentrekken, waardoor de spieren en organen minder goed worden doorbloedt. Er is dus genoeg zuurstof in het bloed, het komt alleen niet in voldoende mate op de plaats van bestemming terecht.
Door de verminderde zuurstof voorziening van de hersenen ontstaan duizeligheidklachten (veel patiënten beschrijven dit als een gevoel van “op watten lopen” of een “liftsensatie”) en wazig zien. Verder kunnen gevoelens van angst en/of paniek ontstaan en de neiging om te huilen. Omdat de hersenen een verminderde zuurstoftoevoer registreren, begint het hart sneller te kloppen, met als doel om het bloed, dat als transportmiddel van zuurstof functioneert,
sneller rond te pompen. Om dezelfde reden geven de hersenen het signaal af om sneller te ademen, waardoor de hyperventilatie aanval alleen maar verergert. De pupillen verwijden zich, en het zweet breekt de patiënt uit. Als gevolg van de steeds erger wordende paniek gevoelens, ontstaat een vicieuze cirkel: hyperventilatieangstgevoelens en (ten onrechte) door de hersenen geregistreerde zuurstoftekortneiging om nog dieper te ademen-hyperventilatie etc.
Door de bovenbeschreven samentrekking van de bloedvaten, worden ook de spieren minder goed doorbloedt. De patiënt heeft het gevoel alsof zijn handen en voeten koud en gevoelloos zijn, of van een prikkelende sensatie in de vingers en de tenen. De spieren kunnen zich ook verkrampen, met name de spiertjes rond de mond en de duimbasis. (een typisch symptoom van een ernstige hyperventilatie aanval is dan ook de zogenaamde “main d`accoucheur”, waarbij de duim verkrampt tegen de handpalm aandrukt).
Door verkramping van de spieren van de borstwand ontstaat soms pijn op de borst, maar deze pijn kan ook bij hyperventilatie van de hartspier zelf afkomstig zijn.
Ook al kan een hyperventilatie aanval een zeer angstige ervaring zijn, het is over het algemeen onschuldig, en duurt meestal niet langer dan 30 minuten. Erg belangrijk is om de symptomen de herkennen, dit neemt vaak de grootste angst weg, en daarmee wordt bovenbeschreven
vicieuze cirkel doorbroken:
- Gevoelloosheid of prikkelende sensaties in handen, voeten of rond de mond.
- Hartkloppingen
- Angstgevoelens, het gevoel alsof men niet genoeg lucht kan inademen
- Duizeligheid, licht gevoel in het hoofd
- Wazig zien
- Een drukkend gevoel of pijn op de borst.
Op het moment dat men een hyperventilatie aanval doormaakt, is het dus belangrijk dat men weet wat er gebeurt, en dat er geen reden tot paniek is. Sommige mensen ervaren baat bij het ademen in een plastic zakje, waarmee de eigen uitgeademde kooldioxide weer wordt ingeademd, en het gehalte in het bloed weer stijgt. Het is mijn ervaring echter, dat het juist vaak paniek verhogend werkt voor de betrokkene wanneer deze tijdens een aanval ook nog een
plastic zak op zijn gezicht gedrukt krijgt. Beter is het om rustig te gaan zitten of liggen, de handen op de buik te leggen, en bij de inademing (door de neus) de buikspieren naar buiten te drukken (buikademhaling), en de uitademing zo langzaam mogelijk door een getuite mond naar buiten te laten gaan.
Op de achterliggende oorzaken (en daarmee oplossingen) zal ik de volgende maand ingaan.
Eva Raaff