Last updated on mei 20th, 2023 at 06:56 pm
Leestijd: 4 minutenUitgave 11, juni 2002
Tekenziekten ofwel door teken overgebrachte ziekten
We kennen ze allemaal wel, die vieze beestjes die opeens vast blijken te zitten in de huid van onze hond of kat. Hier op Mallorca is het vaak een echte plaag. Honden die niet preventief zijn behandeld worden en wonen in een gebied waar teken goed gedijen zitten soms van top tot teen onder. Dit speelt met name in het voorjaar, in het najaar is een kleine 2e piek. Teken gedijen goed in gemengde bossen maar ook in naaldbossen en zelfs op verwaarloosde weiden, mits een weelderige ondergroei aanwezig is.
Teken kennen verschillende stadia: ei, larve, nimfe, adult of volwassen stadium. De gehele ontwikkeling kan wel 2 tot 3 jaar duren en in deze periode brengen de larven, nimfen en volwassen teken tezamen niet meer dan ongeveer 3 weken door op 3 verschillende gastheren. De larven voeden zich vooral op de bosmuizen en andere kleine knaagdieren maar ook op vogels, egels en reeën. Nimfen hebben een voorkeur voor middelgrote zoogdieren, terwijl volwassen teken een voorkeur hebben voor grotere zoogdieren. Deze “wilde” gastheren zijn vaak drager van pathogenen, die problemen kunnen geven als teken zich voeden bij gedomesticeerde zoogdieren of bij de mens.
Er zijn inmiddels 870 verschillende teken bekend die worden onderverdeeld in 2 families: de harde en de zachte teken. De belangrijkste tekensoort waarmee wij te maken hebben is van het genus ixodes en wel de ixodes rieinus.
De cyclus is als volgt:
Volwassen vrouwelijke teken vallen op de bodem, leggen hun eieren (wel 1000-2000 stuks) en sterven vervolgens. De eieren ontwikkelen zich tot larven welke een gastheer zoeken om zich te voeden, vallen vervolgens op de grond en ontwikkelen zich tot nimfen en zoeken een 2e gastheer. De nimf valt, na te hebben gezogen, ook op de bodem en ontwikkelt zich tot mannetje of vrouwtje. Een derde gastheer wordt gezocht. Na de paring, die meestal op de gastheer plaatsvindt, zuigt het vrouwtje zich vol, neemt dan ook zeer in omvang toe, valt op de grond, legt eieren en sterft. De mannetjes blijven langer op een gastheer en kunnen meerdere keren paren.
De teken berokkenen directe schade doordat ze wondjes in de huid maken die een ‘port d’entre’ kunnen zijn voor bacteriën, hetgeen kan leiden tot abcesvorming. Als teken in grote aantallen voorkomen kan dit vermindering van conditie geven. Ook kunnen teken indirect schade berokkenen. Ze kunnen drager zijn van parasieten en deze weer overdragen op hun gastheer. In de (sub) tropen vormen door teken overgedragen ziekten een ernstige belemmering voor de ontwikkeling van de veestapel. In Zuid- en West Europa vormen teken, en door teken overgebrachte ziekten een toenemende bedreiging voor gezelschapsdieren en de mens. De belangrijkste ziekten waarmee wij te maken hebben, overgebracht door Ixodes Rieinus zijn:
- Babesiose
- Erlichiose
- Borreliose
Op Mallorca hebben we met deze aandoeningen bijna dagelijks te maken in onze “kleine huisdieren praktijk”, uitgezonderd Borreliose, wat hier nog niet voorkomt. Dat zal echter niet lang duren, aangezien op sommige plekken in Nederland of Duitsland 10% van de honden is geïnfecteerd. Al deze 3 ziekten zijn zoönosen, dat wil zeggen; kunnen van dier op mens worden overdragen.
Ik zal de belangrijkste ziekten bespreken:
1. Babesiose
Overgebracht door ééncellige parasieten ‘Babesia’, er zijn verschillende typen. De parasieten worden via speeksel van de teken overgedragen op een gastheer, vermeerderen zich in de erythrolyten, de rode bloedcellen, die daarbij vernietigd worden. Deze ziekte komt voor bij nagenoeg alle zoogdieren, echter ook bij de mens. Endemisch gebied is met name Zuid-Europa.
Verschijnselen zijn meestal acuut hoge koorts, bloedverlies, lusteloosheid. De diagnose is m.b.v. bloedonderzoek te stellen. Normaal gesproken is de ziekte goed te behandelen. Een vaccin is aanwezig.
2. Erlichiose:
Een ziekte veroorzaakt door een bacterie die zich in bepaalde cellen, vnl. witte bloedcellen, vermenigvuldigt. Vooral Duitse herders zijn gevoelig, ook bij mensen is de ziekte gerapporteerd. Verschijnselen zijn: bloedingen, neurologische aandoeningen, oogproblemen, gewrichtsontstekingen. Kortom, veel en vage klachten, vaak moeilijk te onderkennen, vaak chronisch verloop.
Incubatietijd : 5-20 dagen. Diagnose m.b.v. bloedonderzoek. Goede behandeling mogelijk.
3. Borreliose:
Ook al komt dat hier nog niet voor, wil ik er toch op ingaan. Deze ziekte wordt ook wel de ziekte van “Lyme” genoemd en wordt overgebracht door een spiraalvormige bacterie “Borrelio borgdorferi”, waarvan inmiddels verschillende speciën bekend zijn.
Het is een multisystematische infectie met een reservoir in tientallen zoogdieren (muizen, eekhoorn, egels, vossen, enz.). Het is zelden dodelijk. Het klinische beeld bij de mens varieert van vrijwel symptoomloos tot hartritme stoornissen, neurologische complicaties en gewrichtsaandoeningen. Soms is het zo dat rondom de beet van een geïnfecteerde teek een huidaandoening optreedt, het zgn. Erythema migrans, wat pathognomonisch is voor deze infectie. In het acute stadium is de ziekte redelijk te behandelen, in een chronisch stadium moeilijk te diagnosteren en nauwelijks te behandelen.
Bij honden uit zich de ziekte met koorts, slechte eetlust, lusteloosheid en kreupelheid. Diagnose is te stellen door het bepalen van antistoffen in het bloed.
Uit het voorgaande is hopelijk gebleken dat het belangrijk is om teken te bestrijden, want voorkomen is beter dan genezen.
Er zijn een groot aantal bestrijdingsmiddelen op de markt te verkrijgen zoals: halsbanden, spray en diverse preparaten waarvan er een aantal werkelijk goed zijn.
Misschien is dit artikel over teken een beetje ingewikkeld en langdradig maar aan de andere kant is het ook leuk te weten waar die vieze beestjes vandaag komen, hoe ze leven en wat ze kunnen aanrichten.
Tot de volgende keer,
Marianne v.d. Wal